مدیریت محیط زیست در کلان‌شهرها
مدیریت محیط زیست در کلان‌شهرها
نویسندگان: سیدجلال عرفانیان، سیدروح‌الله عربانیان
موضوع: مدیریت محیط زیست، شهرسازی (جنبه‌های زیست محیطی)، معماری منظر شهری، حفاظت محیط زیست
ناشر: فرهوش
تاریخ انتشار: 1396
تعداد صفحات: 230
کتاب حاضر، پژوهشی است که در آن مؤلف ابتدا به گردآوری مبانی نظری در خصوص نقش و تأثیر عوامل اکولوژیکی در توسعه فیزیکی شهرها پرداخته و سپس با بررسی و مطالعات وضع موجود کلان‌شهرها و مقایسه آن با معیارهای بهینه و معقول اکولوژیکی در سه قسمت به مکان‌یابی توسعه شهری، مکان گزینی کلان‌شهرها و درنهایت مکان‌یابی توسعه آتی شهر پرداخته است.
فرهنگ مادی و معنوی شهری، حاصل دستاورد بزرگ کانون تمدن‌ساز از چند هزار سال پیش تاکنون بوده است و دستیابی به رفاه و آسایش فزاینده در محیط زیست شهری، از دغدغه‌‌های فکری فرهیختگان به ویژه کارشناسان آشنا به مسائل شهری در دو قرن اخیر است. با گذشت زمان، نابودی منابع طبیعی شهری، از جمله زمین‌‌های کشاورزی و منابع آب‌ها، توسعه ناموزون آن، فقدان مدیریت کارآمد شهری با وضعیت نابرابری زای اقتصادی، مهاجرت سیل آسای جمعیت روستایی به شهرها تراکم و فشردگی این مهاجرین در محله‌‌های مختلف و جدایی‌‌گزینی در شهرها، از مسائل و معضلاتی است که چشم‌انداز ناپایداری را بر شهرها تحمیل کرده است.
چنین تحولی موجب گستردگی محدوده خدماتی شهرها شده که انبوه جمعیت شهری را با سطوح طبقات اجتماعی متفاوت در خود جای داده است. با پویش فزاینده و سریعی که در ساخت کالبدی شهر، از سال 1350 به بعد یعنی اوج دوره رشد شهرها و هرج و مرج توسعه کالبدی شهری ایران، آن‌چنان وسعت می‌‌یابد که حتی تدوین قوانین سخت و برخورد قهرآمیز شهرداری‌‌ها نیز از بروز آن عاجز می‌‌ماند. نتیجه آنکه شهرهای ایران به خصوص بافت کالبدی آن‌ها، منشاء و بستر ناپایداری در شهرها می‌‌گردد.
تغییرات کالبدی و تحولات فضایی شهرها، چنان سریع و شتابنده عمل کرده است که پس از دوره‌‌ای کوتاه، اکنون شهرهای کشور، نه تنها توانایی حفظ ویژگی‌های سنتی و اصیل، خود را ندارند، بلکه اصول تازه و علمی نیز بر کالبد آن‌ها و رشد و توسعه آینده‌شان با مشکلات بسیاری همراه است. بیشتر شهرها در گذشته به صورت طبیعی رشد کرده‌‌اند، یعنی توسعه شهر بدون برنامه‌‌ریزی آتی انجام شده و شهر به صورت افقی توسعه یافته است. در رشد طبیعی شهر، سیستم جاده‌‌ای، مانَک‌ها، مدارس، زمین‌‌بازی و… بدون نظم و ملاحظات توسعه آتی شهر ایجاد می‌‌شدند.
توسعه فیزیکی و رشد شهرهای ایران تا چند دهه پیش، هماهنگ و متناسب با نیازهای جامعه شهری بود. با بروز تحولات جدید، شهرها به سرعت تغییرات و دگرگونی‌هایی را پذیرا شدند. این دگرگونی‌ها به شکل رشد سریع جمعیت و گسترش فیزیکی شتاب آمیز شهرها و به صورت نامتعادل و ناهماهنگ بوده است. مهم‌ترین مسئله‌ای که در برابر توسعه شهری قرار می‌گیرد، مکان استقرار آن‌هاست. اصولاً استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده‌های طبیعی در مکان گزینی، حوزه نفوذ، پراکندگی، توسعه فیزیکی و امثال آن اثر قاطعی دارند.
در کتاب مدیریت محیط زیست در کلان شهرها می‌خوانیم که نتایج تحلیل مکان گزینی کلان شهرها در مقایسه با عوامل اکولوژیکی توسعه شهری نشان داد که ارتفاع، بارش و دما مناسب‌ترین، شیب، جهت دامنه و خاک نامناسب‌ترین عوامل اکولوژیکی در مکان گزینی کلان‌شهرها بوده است. سپس این لایه‌ها برای اجرای مدل به فرمت شبکه‌ای تبدیل شدند. در این راستا لایه‌های ارتفاع، شیب، جهت دامنه، زمین‌شناسی، دما، بارش، فاصله تا مسیل، خاک‌شناسی، پوشش و کاربری اراضی و فاصله تا محدوده شهر تهیه و مورد بررسی قرار گرفته است.
آثار دیگر
مدیریت ترافیک و حمل و نقل شهری کلان‌شهرها
توسعه مدیریت شهری از منظر تمدن ایرانی اسلامی